ทศชาติชาดก ชาติที่ 9 พระวิธุร แสดงถึงการบำเพ็ญสัจจบารมี คือ ความสัตย์ พูดอย่างไหนทำอย่างนั้น วางใจได้ทั้งต่อหน้าและลับหลัง ในพระชาตินี้ พระพุทธเจ้าเสวยพระชาติเป็นวิธุรบัณฑิต บัณฑิตในราชสำนักของพระเจ้าธนัญชัยโกรพยะ แห่งเมืองอินทปัต วิธุรบัณฑิตเป็นผู้มีวาจาฉลาดหลักแหลม เมื่อจะกล่าวคำไหนก็สามารถทำให้ผู้ฟังเกิดความเลื่อมใสครัทธา และชื่นชมยินดีในคำนั้นได้ ทำให้มีชื่อเสียงมากในหมู่มนุษย์และเทวดา
หัวใจของบัณฑิตคือปัญญา ทศชาติชาดก ชาติที่ 9 พระวิธุร
พระวิธุรเคยแสดงธรรมแก่พระอินทร์ พญาครุฑ และพญานาค จนได้รับการชื่นชมอย่างมาก ทำให้พระนางวิมาลา มเหสีของท้าววรุณนาคราชต้องการจะฟังธรรมของพระวิธุร แต่ไม่บอกตรงๆ จึงแกล้งป่วยและบอกว่าอยากได้หัวใจของพระวิธุร นางอิรันทตี ผู้เป็นธิดาจึงประกาศว่าใครที่นำหัวใจของวิธุระมาได้จะยอมแต่งงานด้วย ปุณณกยักษ์ ผู้หลงในสตรี ได้ยินประกาศ จึงอาสาจะไปนำหัวใจของพระวิธุรมาให้
ปุณณกยักษ์ได้แปลงร่างเป็นชายหนุ่มไปท้าพนันสกากับพระเจ้าธนัญชัยโกรพยะ โดยปุณณกยักษ์ใช้แก้วมณีวิเศษและม้าอาชาไนยเป็นเดิมพัน ส่วนพระเจ้าธนัญชัยโกรพยะเดิมพันด้วยพระราชทรัพย์ทั้งหมด ยกเว้นตัวพระองค์ พระมเหสี และราชบัลลังก์
สุดท้ายเมื่อปุณณกยักษ์ชนะพนัน จึงทูลขอวิธุรบัณฑิต แต่พระราชาทรงบอกว่า วิธุรบัณฑิตไม่ใช่ทรัพย์แต่เปรียบเสมือนตัวพระองค์เอง ให้ไม่ได้ แต่ด้วยความยึดมั่นในสัจจะของวิธุรบัณฑิต จึงได้บอกไปว่า ตนนั้นเป็นทาสของพระราชา เมื่อพระราชาตรัสสิ่งใดก็จะทำตาม แม้จะพระราชทานตนเป็นค่าพนันก็จะยินยอม พระราชาทรงเสียดายวิธุรบัณฑิต จะสั่งให้คนไปลอบฆ่าชายหนุ่ม แต่วิธุรบัณฑิตทรงค้านและขอให้ยึดมั่นในสัจจะ พระราชาจึงต้องยอมยกวิธุรบัณฑิตให้ปุณณกยักษ์
พระวิธุรขอไปลาครอบครัว 3 วัน จึงให้ปุณณกยักษ์พาตัวไป ระหว่างทางปุณณกยักษ์ทำทุกวิธีเพื่อฆ่าพระวิธุรแต่ก็ไม่สำเร็จ วิธุรบัณฑิตได้ถามปุณณกยักษ์ว่า ทำไมจึงอยากจะฆ่าตน เมื่อได้รู้คำตอบเรื่องราวต่างๆ จึงได้แสดงธรรมแก่ปุณณกยักษ์เพื่อให้รู้ผิดชอบชั่วดี พอปุณณกยักษ์ได้ฟังธรรมก็ได้สติปล่อยให้วิธุรบัณฑิตเป็นอิสระ และจะพากลับเมือง แต่พระวิธุรยังยืนยันที่จะไปเฝ้าพระนางวิมาลาเพื่อแสดงธรรมให้นางฟัง
เมื่อถึงนาคพิภพ ท้าววรุณนาคราชทรงถามว่า ปุณณกยักษ์ได้ตัววิธุรบัณฑิตมาด้วยวิธีใด พระวิธุรจึงตอบตามความจริงไปว่า ปุณณกยักษ์เล่นสกาชนะพระเจ้าธนัญชัยโกรพยะ จึงได้ตัวพระองค์มา ท้าววรุณนาคราชทรงชื่นชมในคำตอบว่า วิธุรบัณฑิตเป็นผู้รักษาสัจจะจริง เพราะหากบอกว่าถูกปุณณกยักษ์จับตัวมา เพื่อให้ตนลงโทษยักษ์ก็ทำได้
หลังจากนางวิมาลาได้ฟังวิธุรบัณฑิตแสดงธรรมแล้ว ทรงปลื้มใจเป็นอย่างมาก และจึงเฉลยว่า หัวใจของพระวิธุรที่แท้จริงนั้นคือปัญญา จากนั้นนางอิรันทตีจึงได้แต่งงานกับปุณณกยักษ์ตามสัญญา และปุณณกยักษ์ได้พาวิธุรบัณฑิตกลับไปราชสำนักเมืองอินทปัต พระเจ้าธนัญชัยโกรพยะและชาวเมืองอินทปัตต่างพากันดีใจที่วิธุรบัณฑิตได้กลับมา
สาระสำคัญ คติธรรม พระวิธุรชาดก
การพนันนั้นเป็นเหตุให้สูญทรัพย์ และการมีสัจจวาจา พูดอย่างไหนทำอย่างนั้น สามารถสร้างวางใจให้แก่ผู้อื่นได้ทั้งต่อหน้าและลับหลัง