วัดธรรมิกราช วัดพระนอน จังหวัดพระนครศรีอยุธยา เดิมชื่อวัด มุขราช ตั้งอยู่ในเกาะเมืองอยุธยา ติดกับพระราชวังโบราณ เป็นวัดที่สร้างขึ้นก่อนการสถาปนากรุงศรีอยุธยา สร้างโดยพระยามิกราช พระราชโอรสพระเจ้าสายน้ำผึ้ง ในสมัยนั้นเป็นวัดที่มีความสำคัญมาก ปัจจุบันมีโบราณวัตถุที่น่าสนใจ เช่น เศียรพระธรรมิกราช พระนอนองค์ใหญ่ และพระมหากษัตริย์หลายพระองค์เคยเสด็จมาวัดนี้เพื่อฟังธรรมในวันพระ
ประวัติ วัดธรรมิกราช วัดพระนอน จังหวัดพระนครศรีอยุธยา
กล่าวว่า สมัยนั้น พระเจ้าสายน้ำผึ้งทรงสร้างวัดพนัญเชิง และพระยาธรรมมิกราชก็ทรงโปรดให้สร้างวัดธรรมิกราชขึ้นที่บริเวณอยุธยาเหมือนกัน จนถึงสมัยสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ ได้บูรณะและสร้างวิหารทรงธรรม 9 ห้อง เพื่อใช้สำหรับฟังธรรมสวนะ และวิหารนี้เคยเป็นที่ประดิษฐานของเศรียรพระพุทธรูปหล่อสำริด ศิลปะสมัยอู่ทองที่ใหญ่มาก แต่ปัจจุบันกรมศิลปากรได้นำไปประดิษฐานอยู่ที่พิพิธภัณฑ์สถานแห่งชาติเจ้าสามพระยา พระพุทธรูปสำริดองค์นี้ถือเป็นอีกเอกลักษณ์ของศิลปะอู่ทองหรือศิลปะยุคก่อนกรุงศรีอยุธยา
ในสงครามเสียกรุงครั้งที่ 2 วัดธรรมิกราชได้รับความเสียหายและถูกทิ้งร้างไป และได้ทำการบูรณะปฏิสังขรณ์อีกครั้งในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ และได้รับการประกาศขึ้นทะเบียนเป็นโบราณสถานของชาติ และมีพระสงฆ์จำพรรษาและปฎิบัติธรรมสืบมาจนถึงปัจจุบัน
สักการะเศียรพระใหญ่ องค์พระนอน น้ำพระพุทธมนต์ศักสิทธิ์
จุดเด่นของวัดธรรมิกราช คือ เศียรพระที่ใหญ่ที่สุดในจังหวัดอยุธยา สมัยก่อนนั้นพระธรรมิกราชเป็นพระพุทธรูปเต็มองค์ ประดิษฐานอยู่ที่วิหารทรงธรรมและมีขนาดใหญ่มาก เฉพาะเศียรมีความสูงถึง 2 เมตร ในช่วงเสียกรุงครั้งที่ 2 โลหะในการทำอาวุธขาดแคลน ชาวอยุธยาเลยทำพิธีพลีองค์พระเพื่อนำไปสร้างเป็นอาวุธและปืนใหญ่ พระธรรมิกราชเลยเหลือแค่พระเศียร ปัจจุบันกรมศิลปากรได้นำไปประดิษฐานอยู่ที่พิพิธภัณฑ์สถานแห่งชาติเจ้าสามพระยา และทางวัดได้ทำเศียรจำลองขึ้นประดิษฐานไว้หน้าวัด แม้จะเป็นเศียรจำลองแต่มีความศักดิ์สิทธิ์เป็นอย่างมาก
อีกหนึ่งจุดเด่นของวัดธรรมิกราช คือ วิหารพระนอน ภายในประดิษฐานพระพุทธไสยาสน์องค์ใหญ่ นามว่า พระพุทธรรมิกราชมหาลาภอุดม ตามประวัติ สร้างโดยพระมเหสีในสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ เนื่องจากพระราชธิดานั้นประชวรจึงได้ตั้งจิตอธิฐาน เมื่อพระราชธิดาหายแล้วจึงสร้างวิหารพระพุทธไสยาสน์ถวาย องค์พระพุทธไสยาสน์ก่ออิฐถือปูน มีความยาวประมาณ 12 เมตร หันพระพักตร์ไปทางทิศเหนือ ศิลปะสมัยอยุธยา ที่ฝ่าพระบาทของพระองค์ตกแต่งลวดลายด้วยการปิดทองประดับกระจก วิหารหลังนี้ได้รับการบูรณะปฏิสังขรณ์ครั้งใหญ่เมื่อ พ.ศ. 2499 และเชื่อกันว่า น้ำพระพุทธมนต์ในพระวิหารพระนอนมีความศักดิ์สิทธิ์มาก นำไปรักษาโรคภัยไข้เจ็บ ช่วยให้พ้นเคราะห์โชคดี
นอกจากนี้ภายในวัดยังมี วิหารหลวงหรือวิหารทรงธรรม โบราณสถานที่ก่อด้วยอิฐสีแดงรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า มีมุขยืนออกมาที่ทางด้านหน้าและด้านหลังของอาคาร ด้านในมีพระประธานประดิษฐานอยู่
พระอุโบสถ ภายในประดิษฐานหลวงพ่อขาว เป็นพระพุทธประธานปางมารวิชัยสีขาว ศิลปะสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น
พระเจดีย์สิงห์ล้อม 52 ตัว เป็นเจดีย์ทรงระฆังตั้งอยู่บนฐานประทักษิณ รอบฐานประดับด้วยประติมากรรมรูปสิงห์ปูนปั้นเป็นงานศิลปกรรมที่ได้รับอิทธิพลมาจากศิลปะเขมร
อนุสาวรีย์สมเด็จพระนเรศวรมหาราช บริเวณด้านหน้าของพระวิหาร จะมีลานอนุสาวรีย์สมเด็จพระนเรศวรมหาราช ในพระอิริยาบถประกาศอิสรภาพ รอบๆ มีรูปปั้นไก่ที่มีชาวบ้านนำมาสักการะถวาย
